Zbigniew Nowek

Polityka i administracja

Zbigniew Włodzimierz Nowek, urodzony 1 lipca 1959 roku w Bydgoszczy, był znaczącą postacią w historii polskiego wywiadu oraz prawników. Jego życie niestety dobiegło końca 17 czerwca 2019 roku w Prądkach, jednak jego osiągnięcia wciąż mają wpływ na współczesne struktury bezpieczeństwa.

Był on nie tylko oficerem wywiadu, lecz także aktywnym działaczem opozycyjnym w czasach PRL. W trakcie swojej kariery pełnił szereg kluczowych funkcji. W latach 1998-2001 kierował Urzędem Ochrony Państwa, instytucją odpowiedzialną za zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony w kraju.

Następnie, w latach 2005-2008, zasiadał na stanowisku szefa Agencji Wywiadu, gdzie jego wiedza i doświadczenie miały kluczowe znaczenie w zakresie działań wywiadowczych i ochrony narodowej. W 2010 roku objął funkcję zastępcy szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego, gdzie nadal wpływał na strategię bezpieczeństwa państwa.

Życiorys

Zbigniew Nowek ukończył w 1984 roku studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego pasja do nauki obejmowała również historię. Już jako student zaangażował się w ruchy opozycyjne. Od wiosny 1980 roku był związany z opozycyjnym wydawnictwem „Alternatywy”, które przed rozpoczęciem strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r. przygotowało ulotkę broniącą Anny Walentynowicz. W latach 1980-1981 pełnił funkcję przewodniczącego Niezależnego Zrzeszenia Studentów na UMK. W późniejszych latach kontynuował aktywność w opozycji, organizując druk i dystrybucję wydawnictw niezależnych.

Karierę w służbach specjalnych Zbigniew Nowek rozpoczął w 1990 roku, dołączając do nowo powstałego Urzędu Ochrony Państwa. Między 1990 a 1997 rokiem pełnił funkcję szefa Delegatury UOP w Bydgoszczy, zbierając uznanie ze strony swoich przełożonych. W 1993 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi przez prezydenta RP Lecha Wałęsę za wkład w umacnianie bezpieczeństwa wewnętrznego kraju. Minister spraw wewnętrznych, Andrzej Milczanowski, nadał mu stopień kapitana przed czasem. W 1996 roku Zbigniew Siemiątkowski, ówczesny minister spraw wewnętrznych, nagrodził go za udaremnienie przemytu 25 kilogramów heroiny.

W 1997 roku Nowek został także odznaczony przez Prezesa Rady Ministrów Włodzimierza Cimoszewicza za swoje znaczące osiągnięcia w walce z przestępczością gospodarczą w obszarze ubezpieczeń. W listopadzie 1997, po utworzeniu rządu AWS-UW, objął stanowisko zastępcy szefa UOP, a 6 lutego 1998 roku został szefem Urzędu. Twórcza i skuteczna praca na tym stanowisku przyniosła mu liczne nagrody i wyróżnienia, w tym za działania związane z akcesją Polski do NATO.

Krytyka pod jego adresem nasilała się w okresie jego kadencji. Opozycja, zwłaszcza Sojusz Lewicy Demokratycznej, oskarżała go o polityczne czystki, ponieważ za jego kadencji z pracy usunięto ponad 1400 funkcjonariuszy. Krytykowano także działalność UOP w kwestii lustracji, szczególnie dotyczącej prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, mimo że Sąd Lustracyjny uznał, iż nie był on tajnym współpracownikiem.

W 1999 roku, jako szef UOP, Nowek przyczynił się do rozpracowania trzech wysokich rangą żołnierzy WSI podejrzewanych o szpiegostwo. Styczeń 2000 roku przyniósł wydalenie z Polski 12 funkcjonariuszy rosyjskiej SWR pod przykryciem dyplomatycznym, oskarżonych o szpiegostwo. Według Nowka, wykrycie rosyjskiej siatki wywiadowczej przy Ambasadzie Federacji Rosyjskiej było jednym z największych osiągnięć polskich służb po 1989 roku. Równocześnie wywołało to kontrowersje i oskarżenia o pogorszenie relacji polsko-rosyjskich.

W 2006 roku, pełniąc funkcję szefa Agencji Wywiadu, był współodpowiedzialny za zatrzymanie białoruskiego agenta KGB, Siarhieja Monicza, który po ekstradycji został skazany na 5,5 roku pozbawienia wolności. Po dymisji, 25 października 2001 roku, Nowek wyraził protest przeciwko rządowej reformie Leszka Millera, która przewidywała likwidację UOP oraz utworzenie nowych agencji wywiadowczych.

W późniejszych latach, Zbigniew Nowek był ekspertem Sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych oraz uczestniczył w śledztwie dotyczącym PKN Orlen. Wygląda na to, że w 2000 roku zablokował dostęp do informacji niejawnych dla ówczesnego prokuratora Zbigniewa Wassermanna, co potwierdził sam Wassermann po objęciu stanowiska ministra koordynatora służb specjalnych po wygranej PiS w 2005 roku.

22 listopada 2005 roku Nowek został powołany na szefa Agencji Wywiadu przez Prezesa Rady Ministrów Kazimierza Marcinkiewicza. W 2006 roku prezydent Lech Kaczyński awansował go na stopień generała brygady. Dnia 22 stycznia 2008 roku premier Donald Tusk rozpoczął proces jego odwołania, które miało miejsce 5 marca tego samego roku.

6 stycznia 2010 roku został wyznaczony na zastępcę szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Jednak 6 lipca 2010 roku złożył dymisję, a dzień później został oficjalnie odwołany. 6 grudnia 2010 odsłonił swój autograf w Alei Bydgoskich Autografów.

Zmarł 17 czerwca 2019 roku w Prądkach, w pobliżu Bydgoszczy, i został pochowany na cmentarzu w podbydgoskim Cielu. 24 czerwca 2019 roku jego imieniem nazwano salę posiedzeń Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Urzędzie Marszałkowskim, a 27 września 2019 roku salę w Urzędzie Wojewódzkim w Bydgoszczy, gdzie odsłonięto tablicę upamiętniającą jego osiągnięcia. W 2022 roku kanał TVP3 Bydgoszcz nakręcił dokument poświęcony jego osobie.

Ordery i odznaczenia

W ciągu swojej kariery Zbigniew Nowek został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami, które nie tylko odzwierciedlają jego dokonania, ale również jego wkład w życie kulturalne i społeczne. Oto lista wyróżnień, które otrzymał:

  • 1993: Srebrny Krzyż Zasługi,
  • 2000: Odznaka Zasłużony Działacz Kultury,
  • 2005: „Medal 25. Rocznicy Podpisania Porozumień Sierpniowych”,
  • 2007: Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”,
  • 2009: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
  • 2011: Odznaka Honorowa imienia gen. Stefana Roweckiego „Grota”,
  • 2015: Krzyż Wolności i Solidarności,
  • 2019: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie).

Przypisy

  1. Generał Zbigniew Nowek [online], Film Polski [dostęp 31.03.2023 r.]
  2. a b Generał Zbigniew Nowek nie żyje. Były szef wywiadu miał 59 lat [online], wyborcza.pl, 17.06.2019 r. [dostęp 17.06.2019 r.]
  3. M.P. z 2019 r. poz. 823
  4. M.P. z 2015 r. poz. 505
  5. M.P. z 2010 r. nr 29, poz. 384
  6. Dymisja zastępców szefa BBN. bbn.gov.pl, 06.07.2010 r.
  7. Pożegnanie zastępców Szefa BBN. bbn.gov.pl, 07.07.2010 r.
  8. Szef Agencji Wywiadu odwołany – Wirtualna Polska, 22.01.2008 r.
  9. Zbigniew Nowek szefem Agencji Wywiadu – Gazeta.pl, 24.11.2005 r.
  10. Wojciech Polak, Wydawnictwo „Alternatywy”. Z dziejów gdańskiej poligrafii podziemnej, Gdańsk-Toruń-Bydgoszcz 2009, passim.
  11. M.P. z 2006 r. nr 58, poz. 615
  12. M.P. z 1993 r. nr 62, poz. 559

Oceń: Zbigniew Nowek

★★★★★
Średnia ocena:4.54 Liczba ocen:24